BÀO CHẾ TẮC KÈ

CÁP GIỚI (tắc kè)

Tên khoa học: Gekko gecko L.; Họ tắc kè (Gekkonidae)

Bộ phận dùng: Cả con toàn đuôi. Con tắc kè giống con rắn mối nhưng to và dài hơn, dài 15 - 20cm, ngang 5 - 7 cm, da sần sùi có vẩy nhỏ óng ánh màu xanh ở lưng hoặc vàng, đuôi nhỏ và dài hơn thân.

Tắc kè đã mổ bụng, khô ép thẳng, thịt trắng mùi thơm, còn nguyên đuôi, không sâu mọt là tốt; không dùng con đã mất đuôi, hoặc đuôi bị chắp (người ta cho rằng hiệu lực của con tắc kè là do đuôi của nó).

Thành phần hóa học: Đuôi có nhiều acid béo 23 - 25%, các acid amin v.v…

Tính vị - quy kinh: Vị mặn, tính bình. Vào hai kinh phế và thận.

Tác dụng: Ích âm bổ huyết, trợ dương kính, bổ phế thận, thuốc tư dưỡng cường tráng, cắt cơn ho suyễn.

Chủ trị: Trị ho lâu, ho ra máu, điều hòa kinh nguyệt, trị liệt dương.

Liều dùng: Ngày dùng 3 - 6g (con khô).

Rượu tắc kè: 10 - 12ml (có thể pha uống với mật ong)

Kiêng kỵ: không phải tỳ thận đều hư hoặc có thực tà phong hàn thì không nên dùng.

Cách bào chế:

Theo Trung y:

Lôi Công nói: nó có độc ở mắt, nên bỏ đi, bỏ hết lông con trên vẩy tẩm rượu cho thấu, gói hai lớp giấy bản sấy cho khô, treo lên hiên nhà về hướng đông một đêm rồi đem dùng. Đừng làm tổn thương đến đuôi nó.

Nhật Hoa nói: bỏ đầu và 4 bàn chân, tẩm mỡ hay mật nướng vàng mà dùng.

Theo kinh nghiệm Việt Nam:

- Dùng sống: chặt bỏ đầu từ 2 mắt trở lên, bỏ các bàn chân, lột da, mổ bụng, bỏ tất cả ruột, nấu cháo ăn.

- Bắt được tắc kè còn cả đuôi mới tốt, nhúng vào nước nóng, cạo sạch lông vảy ở lưng, chặt bỏ đầu từ hai u mắt trở lên và các bàn chân, mổ bụng bỏ ruột, gan, chỉ lấy dạ dày, nướng thật vàng thơm, ngâm rượu 40⁰ trong 100 ngày.

Có thể ngâm chung với các vị thuốc bổ phế như bách bộ, thiên môn, mạch môn; bổ thận như thục địa, nhục thung dung hoặc với nhân sâm thì càng tốt.

- Dùng khô:

Cách chế biến: mổ bụng (không được rửa nước), móc bỏ hết phủ tạng, tẩm rượu. Lấy 2 que nứa nhỏ, dẹp, căng thẳng hai chân trước và hai chân sau, lấy que nứa khác nhọn 2 đầu xuyên qua đầu và đuôi. Lấy giấy bản quấn đuôi lại để đuôi khỏi bị gẫy.

+ Nhúng tắc kè vào nước sôi, cạo sạch lông vẩy ở lưng, chặt bỏ đầu từ 2 u mắt trở lên và 4 bàn chân. Tẩm rượu nướng cho vàng đều; lấy rượu 40⁰ ngâm trong 100 ngày (2 con trong 1 lít rượu)

+ Sau khi tẩm và nướng giòn, tán bột dùng trong thuốc hoàn tán.

Bảo quản: Để nơi khô ráo, tránh sâu bọ, không được xông diêm sinh để tránh ảnh hưởng đến phẩm chất, để trong thùng hòm kín. Nếu bị sâu mọt thì sấy nhẹ lửa.

Tham khảo Bào chế Đông dược 2005