BÀO CHẾ ĐẠM ĐẬU SỊ

ĐẠM ĐẬU SỊ (đỗ đậu sị, hăm đậu sị)

Tên khoa học vị thuốc: Semen sojae praeparatum

Tên khoa học cây thuốc: Vigna cylindrica Skeels; Họ đậu (Fabaceae)

Bộ phận dùng: Chọn thứ đậu đen to, không mọt.

Thành phần hóa học: Có chất đạm, chất béo, tinh bột, một số sinh tố B.

Tính vị - quy kinh: Vị hơi đống, tính hàn. Vào hai kinh phế và vị.

Tác dụng: Phát hãn giải biểu, trừ ôn dịch, điều hòa phần khí.

Công dụng: Trị thương hàn phát sốt, nhức đầu khó chịu, mình nóng không ra mồ hôi.

Liều dùng: Ngày dùng 12 - 16g.

Kiêng kỵ: Không có ngoại cảm, phong thì không nên dùng.

Cách bào chế:

Theo Trung y:

Lấy phương thuốc thanh ôn giải độc thang, sắc lấy hai nước đầu, cô lại lấy 300ml nước thuốc cho đậu đen vào nấu cho cạn hết nước và đậu đen phồng to thì lấy ra để nguội, đổ vào thùng gỗ đậy kín rồi để vào chỗ nắng ấm hoặc cho vào nhà sấy 3 - 4 ngày, đợi cho toàn bộ lên meo không mốc lấy ra phơi khô là được.

Mỗi 10 cân đậu đen thì dùng 20 thang Thanh ôn giải độc.

Bài thuốc Thanh ôn giải độc :

Bạch chỉ       6g       Khương hoạt    8g

Huyền sâm    12g       Xích thược       8g

Sài hồ       6g       Thiên hoa phấn    8g

Liên kiều       12g       Cát căn       6g

Cát cánh       8g       Cam thảo       6g

Xuyên khung    5g       Trúc diệp       4g

Hoàng cầm    8g       Sinh khương    3 lát

Theo kinh nghiệm Việt Nam:

Có hai loại đậu sị: hàm đậu sị (đậu sị muối) và đạm đậu sị (đậu sị nhạt) thường bào chế vào mùa hạ là mùa thu hái đậu đen.

a. Hàm đậu sị:

Lấy đậu đen rửa sạch, ngâm nước muối 2 ngày đêm (1 cân đậu đen dùng 250g muối ăn và một lít nước), đem đồ vừa chín, lấy nước muối nói trên tam phơi cho hết. Rải trên nia đã lót lá chuối (đã rửa sạch) và đậy lên trên 3 - 4 lớp nữa, chèn xung quanh cho kín. Ủ như vậy 3 ngày đêm, thỉnh thoảng mở ra xem thấy lên meo vàng thì trộn đều rồi lại ủ. Làm như vậy cho đủ 9 ngày đêm. Mang ra sấy ở nhiệt độ 30 - 40⁰ cho đến khô. Cho vào lọ đậy kín.

b. Đạm đậu sị:

Lấy đậu đen rửa sạch, ngâm nước thường 1 đêm, phơi qua cho ráo nước đồ chín. Rải trên chiếc chiếu sạch cho đều, đợi ráo, lấy lá chuối khô sạch, ủ kín được 3 ngày giở ra xem, khi thấy lên meo vàng, đem phơi khô ráo, tưới nước cho đủ ướt, cho vào thùng ủ kín bằng lá dâu. Khi lên meo vàng thì ra phơi 1 giờ lại tưới ủ như trên. Làm như vậy cho đủ 5 - 7 lần. Cuối cùng đem chưng rồi phơi khô, cho vào bình đậy kín.

Bảo quản: Dễ mốc mọt, cần để nơi khô ráo, đậy kín. Mùa mưa chú ý phơi sấy.

Tham khảo Bào chế Đông dược 2005