BÀO CHẾ XẠ CAN (cây rẻ quạt)

XẠ CAN (cây rẻ quạt)

Tên khoa học: Belamcanda sinensis (L) D.C; Họ lay ơn (Iridaceae)

Bộ phận dùng: thân rễ (vẫn gọi là củ). Rễ cong queo có đốt, ngắn, to, khô, sạch rễ con, sắc vàng nhạt hoặc vàng nâu; ruột trắng, thơm, rắn. Thứ vụn nát, mốc, thâm đen, xốp, mọt là xấu.

Thành phần hóa học: Có belamcandin, teetoridin, iridin v.v… đều có tính chất glucosid.

Tính vị - qui kinh: Vị đắng, tính hàn. Vào hai kinh can và phế.

Tác dụng: Thanh hỏa, giải độc, tán huyết, tiêu đàm.

Công dụng: Trị viêm yết hầu, ho, đàm tắc, trị sốt rét.

Liều dùng: Ngày dùng 3 - 6g.

Kiêng kỵ: Tỳ vị hư hàn không nên dùng.

Cách bào chế:

Theo Trung y:

Hái lấy củ, ngâm nước vo gạo một đêm, vớt ra; nấu với lá tre độ 3 giờ, phơi khô dùng.

Theo kinh nghiệm Việt Nam:

Dùng tươi: rửa sạch, giã với ít muối để ngậm (trị đau cổ).

Dùng khô: mài thành bột trong nắp siêu, uống với nước tiểu trẻ em khỏe mạnh dưới 3 tuổi.

Rửa sạch, ủ mềm đều, bào mỏng phơi khô.

Bảo quản: Cho vào thùng kín, tránh ẩm mọt mốc, để nơi cao ráo.

Tham khảo Bào chế Đông dược 2005