BÀN VỀ DÙNG THUỐC

21/04/2021

ĐIỀU 191. BÀN VỀ DÙNG THUỐC (I)

Dùng Mạch môn, muốn để cho nó có tác dụng ”Thông Vị lạc” thì không bỏ lõi; nếu muốn dùng để "dưỡng Phế âm” thì phải bỏ lõi. Đó là kinh nghiệm của Trần Tái Am, ghi để các bạn đồng nghiệp thử rút kinh nghiệm.

ĐIỀU 192. BÀN VỀ DÙNG THUỐC (II)

Lý Đông Bích nói: Hương nhu là một vị thuốc có tác dụng giải biểu về mùa Hạ, cũng như vị Ma hoàng ở mùa Đông. Nhưng người khí hư không nên uống nhiều. Người đời nay cho nó là có công năng giải thử, thường dùng thay cho nước chè. thật là nhầm.

Trình Chung Linh nói: Hương nhu là một yếu dược về tác dụng tiêu thử. Vậy mà các phương thư thường xếp vào "tán tễ", tục lại cho nó là "cấm tễ” thuộc mùa Hạ. Vậy đã cấm không được dùng về mùa Hạ, thời còn nên dùng về mùa nào? Thật là một thuyết vô căn cứ làm cho vị thuốc hay bị bỏ oan!

Trong Y thuật của Trình Hạnh Hiên chép cả hai thuyết trên, không phân biệt phải trái. Thiển ý của tôi thì: Hương nhu tuy không phải là cấm tễ vào mùa Hạ, nhưng chỉ với người nào dương khí bị âm tà lấn át, muốn làm dương khí phát việt lên thì nên dùng, còn các chứng trúng thử khác thì thật không nên dùng. Theo thuyết của họ Lý có phần đúng.

ĐIỀU 193. BÀN VỀ DÙNG THUỐC (III)

Công năng của Liên kiều chuyên tả nhiệt ở Tâm với Tiểu trường. ở Bản kinh và Bản thảo của các nhà khác đều không nói đến "trừ thấp”. Chỉ có Chu Đan Khê là nói trừ thấp nhiệt ở Tỳ Vị; Trầm Tắc Thi lại nói hợp dùng với Thương Truật Hoàng Bá thì trừ thấp nhiệt; Bản thảo tòng tân của họ Ngô lại nói là trừ thấp nhiệt tại Tam tiêu và Đại trường. Các y gia đời nay đều tin theo thuyết đó, mà cho là một yếu dược để lợi thấp. Thiển ý thì công năng của Liên kiều không ngoài ba điểm:

1/ Tả khách nhiệt ở Tâm kinh
2/ Trừ các chứng nhiệt tại Thượng tiêu
3/ Là một yếu dược của loại bệnh mụn lở.

ĐIỀU 194. BÀN VỀ DÙNG THUỐC (IV)

Vị Câu kỷ, các Bản thảo đều chép là khí vị "cam bình"; cũng có bộ chép là "khổ hàn”; có bộ chép là "vi hàn"; lại có bộ chép là "cam, vi ôn”, v.v... chưa thấy bộ nào nói rỏ cái "lý" ra làm sao. Chỉ có ở trong Bản kinh phùng nguyên của Trương Thạch Ngoan nói: "Câu kỷ, vị cam, sắc đỏ, tính ôn

thuyết đó rất đúng. Chỉ vì ở Bản kinh (tức Thần nông bản thảo) nói chung cả rễ với hạt không phân biệt. Nên người sau mới nhận nhầm là hạt tính vi hàn, rễ tính đại hàn. Đó là do cái thuyết "trong một cây không có hàn nhiệt khác nhau". mà tưởng lầm đó thôi. Ngẫm như các loại vật sinh sản trên mặt đất rất là phức tạp không nhất trí, có khi dùng trong một cây mà chỗ nhiều chất này, chỗ ít chất kia. Như vị Sơn thù nhục có tính chất làm rít (xắc) tinh, mà hạt nó lại làm hoạt tinh; đầu vị Đương quy có tác dụng chỉ huyết, mà đuôi nó lại phá huyết; vỏ quít có tác dụng rửa sạch đờm, mà lần "xơ” ở bên trong vỏ lại có thể làm cho đờm tụ lại. Những loại như thế có rất nhiều, nói không thể xiết. Ngay như tục truyền "Viêm đế nếm các vị thuốc". cũng chẳng qua xét. rõ khí vị và hình sắc mà thôi. Vậy có khi nào đã là một thứ vị ngọt, sắc đỏ hình chất béo nhuận như Câu kỷ mà tính lại hàn được? Lời biện luận của Thạch Ngoan thật tinh xác, hơn cả các bản thảo khác. Tôi khi còn ít tuổi mỗi khi phải uống thuốc, nếu trong thuốc có vị Câu kỷ, tất sẽ phát sinh chứng đau răng. Nhưng từ năm ngoài 40 tuổi trở về sau, dù uống thuốc có Câu kỷ cũng không sao nữa. Lại thường nghiệm những người bị bệnh ở Can mà có hỏa, nếu uống thuốc có Câu kỷ bệnh thường nặng thêm. Càng chứng tỏ Câu kỷ tính ôn là đúng.

ĐIỀU 195. BÀN VỀ DÙNG THUỐC (V)

Trong Long Mộc Luận có bài Ngũ thoái tán chữa chứng đau mắt do Nội trướng, dùng: Long thoái (tức xác rán), Thuyền thoái (xác ve), Phượng hoàng thoái (vỏ trứng gà ấp - gà đen), Phật thoái (giấy trứng tằm đã nở), Nhân thoái (tóc rối của đàn ông chải ra). Các vị bằng nhau, đốt ra than, tán bột, mỗi lần dùng 1đ.c luộc chín gan dê chấm thuốc bột mà ăn. Mỗi ngày ăn ba lần. Bài thuốc mới nghe tên các vị tưởng là lạ lùng, mà lại rất bình dị dễ có. Nhất là hai vị Phật thoái, Nhân thoái tên rất mới, trong Bản thảo không chép.

ĐIỀU 196. BÀN VỀ DÙNG THUỐC (VI)

Trong các loại mộc dùng làm thuốc, có cây dâu (tang) là dùng được nhiều nhất. Như: lá, cành, hoa, quả, vỏ, rễ, nước (giã vắt lấy nước), mộc nhĩ (mọc trên cây dâu), bướu, nhựa, sâu (dâu), tầm gửi (trên cây dâu), tổ bọ ngựa trên cây dâu, cộng tất cả là 12 vị. Về loài quả thì Sen dùng nhiều nhất: cuống lá, đốt, tâm sen (nhân trong hạt), lá, cuống nảy sen, nhẹ sen, hoa sen, gương sen, hạt sen, ngó sen, nước, bột cũng 12 vị.

Hai loại trên đều có tơ, một đằng hấp thụ được kim khí, một đàng hấp thụ được thủy tinh. Trong bộ Lý khí huyền giám nói: "Trong thực vật có thứ toàn thân trên dưới đều thuần túy có công năng tức là Dâu và Sen, lời đó rất đúng.

ĐIỀU 197. BÀN VỀ DÙNG THUỐC (VII)

Vị Hạnh nhân muốn có tác dụng nhuận Phế lợi khí thì phải tẩm vào nước nóng, bỏ vỏ và bấm bỏ đầu nhọn, sao vàng; nếu dùng để chữa các bệnh phong hàn thì để vậy cả vỏ, không bấm

bỏ đầu nhọn, không sao, chủ yếu là để cho phát tán. Vậy mà trước kia thấy có nhiều cửa hiệu đều tẩm bỏ vỏ, làm cho trắng đẹp, có lẽ còn chưa hiểu lẽ đó chăng?

Nguồn trích: CHƯƠNG X: VỊ THUỐC VÀ PHƯƠNG THUỐC - TỬ SIÊU Y THOẠI KINH NGHIỆM ĐIỀU TRỊ VÀ HỌC TẬP LÀM THUỐC, NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI HÀ NỘI – 1990