CHẤT CHÍNH VỀ VỊ ĐẠI PHÚC BÌ

08/04/2021

ĐIỀU 180. CHẤT CHÍNH VỀ VỊ ĐẠI PHÚC BÌ

Ở nước ta có những vị thuốc, tuy nó có tục đanh hẳn hoi, nhưng không biết từ đời nào, đã đem gán cho nó cái tên Trung Quốc, lại không được chính xác lắm.. khiến cho người dùng không khỏi thắc mắc. Xin nêu một vị làm thí dụ:

Đại phúc bì: Vị này, ở ta thường dùng "bẹ mèo cau" (tức là cái bẹ bọc ở ngoài buồng cau từ khi cau còn là nụ hoa non chưa nở). Xét trong Bản thảo thì ở vị Đại phúc bì có chép:

- Về hình thái: quả Đại phúc rất giống quả Tân lang.

- Bộ phận dùng làm thuốc: dùng vỏ thứ quả giống với Tân lang. Bản thảo Cầu chân của Hoàng Cung Tú viết: Đại phúc bì tân nhiệt., tính ôn; so với Tân lang rất khác. Bởi Tân lang tính khổ và trâm trọng, có tác dụng bài tiết những vật tích trệ hữu hình ; Phúc bì tính khinh phù có tác dụng tiêu tan những tích trệ vô hình. Cho nên đối với các chứng bĩ mãn bành trướng, thủy khí phù thũng, cước khí úng nghịch. đều nên dùng. Quả nó giống quả Tân lang, bọng to hình dẹt, lấy vỏ, sau khi đã rửa bằng rượu, lại rửa qua nước đậu, phơi khô, thái mỏng, sao.

Xem những câu trong Bản thảo chép, như “. rất giống quả Tân lang” hoặc “. dùng vỏ thứ quả giống quả Tân lang” so với Tân lang rất khác, Tân lang tính khổ và Trâm trọng, Phúc bì tính khinh phù, v.v... Vậy thì: nếu đã là Tân lang (cau) sao lại còn nói là "giống quả Tân lang"? Về bộ phận dùng làm thuốc, trong Bản thảo đã nói rõ là "dùng vỏ quả giống như quả Tân lang", nói như vậy, tức là dùng vỏ quả Đại phúc, sao ta lại dùng "bẹ mèo cau"? Nếu cho Đại phúc tức là Tân lang cũng còn có thể được. Như Bản thảo kinh sơ của Mậu Hy Ung có viết: "Đại phúc bì tức là Tân lang bì. Khí vị chủ trị cùng với Tân lang không khác mấy.". Lý Thời Chân nói: "Đại phúc tử sản xuất ở Lĩnh biểu và Điền nam, tức cũng là một loại Tân lang, chỉ có khác là hình dẹt vị rít, không được như Tân lang quả thon nhọn và vị ngọt hơn thôi. Trong Lĩnh biểu lục của Lưu Tuân viết: ". phàm sản xuất ở Giao, Quảng đều là Đại phúc tử. Tại nơi đó người ta đều gọi là Tân lang. Từ lúc non đến lúc già đều hái quả hợp với Phù lưu đằng (tức dây trầu không), Ngõa ốc hôi (vôi) cùng ăn, để trừ Trướng lệ. vỏ dùng làm thuốc.

Xem mấy thuyết trên thì ta cũng có thể coi Đại phúc là Tân lang. Nhưng đến bộ phận làm thuốc thì phải dùng vỏ quả cau mới đúng. Cách đây mươi năm, thời kỳ tôi ở nông thôn, cứ đến vụ bổ cau phơi, tôi thường chứa lấy vò cau phơi khô để sử dụng. Nhận thấy đối với các chứng khí trệ, khí tích và bì thũng v.v... đều có công hiệu rõ rệt. Còn "bẹ mèo cau" thì thật chưa từng dùng đến bao giờ. Không biết cái đặc tính của nó như thế nào. Xin chất chính cũng các nhà giàu kinh nghiệm.

Ngoài vị Đại phúc bì, còn có rất nhiều vị khác như: Võ dư lương, Vương bất lưu hành, Hy thiêm thảo, Hạ khô thảo v.v... cũng đều có điểm đáng ngờ, sẽ xin phân tích sau.

Nguồn trích: CHƯƠNG X: VỊ THUỐC VÀ PHƯƠNG THUỐC - TỬ SIÊU Y THOẠI KINH NGHIỆM ĐIỀU TRỊ VÀ HỌC TẬP LÀM THUỐC, NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI HÀ NỘI – 1990