Chẩn đoán mô tả chi tiết, đầy đủ, chính xác là một kỹ năng cần thiết, cần được huấn luyện.

19/12/2020

Trình bệnh là nơi chứng tỏ khả năng trình bày của bạn. Biến sự ghi chép trong giấy thành lời kể sống động thu hút người nghe. Nếu trước đây các bậc thầy trong y học, từ Hippocrates đến Sir William Osler đều mô tả chi tiết tỉ mỉ, chính xác các triệu chứng y học làm người nghe hình dung ra ngay, thì ngày nay chúng ta không có thì giờ làm như vậy. Sự mô tả được biểu diễn thành những con số gẫy gọn, đáng tin cậy hơn.

MÔ TẢ LÀ MỘT NGHỆ THUẬT

Tại sao chúng ta lại phải đi vào những chi tiết rườm rà, tốn nhiều thì giờ, để mô tả khi nghe tim? Chúng ta đã có siêu âm tim, thông tim, CT scan...chính xác hơn nhiều những gì mà thời ông Osler thế kỷ trước chưa có. Trí tuệ nhân tạo (AI) cho nhiều chẩn đoán chính xác còn hơn chuyên gia. Do đó không lấy gì ngạc nhiên khi thấy kỹ năng khám lâm sàng của SV YK và ngay cả BS ngày càng rơi rụng như lá mùa thu.

Vậy thì có ích lợi gì khi phải thực hành kỹ năng lâm sàng? Người ta đã chỉ ra rằng chính vì sự giảm thiểu kỹ năng lâm sàng đã đưa tới sự chậm trễ trong chẩn đoán, sự phung phí các thiết bị chẩn đoán, điều trị sai, và các hậu quả tai hại do sự lạc mất tư duy nhận xét của người thầy thuốc. Mọi trường phái y học đều đồng ý khai thác bệnh sử đầy đủ sẽ quyết định chính xác 90% chẩn đoán. Vì vậy, việc mô tả chi tiết, đầy đủ, chính xác là một kỹ năng cần thiết, cần được huấn luyện.

Hãy xem cách mô tả của 2 SV về một BN nam 67 tuổi bị đau chân như sau:

SV1:

“Ba tháng qua, người bệnh bị đau cả 2 chân khi ông ta đi bộ chừng nửa khu phố. Đau giảm khi nghỉ.”

SV 2:

“Ba tháng qua, người bệnh bị đau và tê cả 2 mông và mặt sau đùi khi ông ta đi bộ chừng nửa khu phố. Đau giảm khi người bệnh ngồi xuống nghỉ, nhưng nếu đứng nghỉ thì vẫn đau. Người bệnh còn cho biết nếu ông ta đứng đợi xe buýt hay đứng rửa chén độ 10 phút thì cũng đau. Và nếu ngồi xuống thì bớt.”

Nếu ta xem cách mô tả của SV 1, nó có vẻ là bệnh đi cách hồi (intermittent claudication) do hẹp động mạch chi dưới. Còn cách mô tả của SV 2 thì đó chính là dạng cách hồi giả, không do hẹp ĐM chi dưới, mà là do hẹp ống sống thắt lưng. Sự phân biệt giữa đi cách hồi và đi cách hồi giả khá quan trọng, vì nó quyết định các xét nghiệm chẩn đoán kế tiếp và phương thức xử trí hoàn toàn khác hẳn nhau. Một chẩn đoán sai ban đầu sẽ lệch đi 1 dậm, hoang phí các xét nghiệm và làm chậm quá trình điều trị.

Đi cách hồi

Tính chất Chân chuột rút, nặng nề, nhức, mệt mõi

Vị trí Mông, hông, đùi, bắp chân, bàn chân

Cân xứng Thường một bên Tập vận động Bớt đau
Khoảng cách đi bộ Giống nhau
gây đau

Đau khi đứng Không có Để làm giảm đau Đứng lại

Thời gian làm tan < 5 phút cơn đau

Đi cách hồi giả

Dấu hiệu như cách hồi, cộng thêm tê hay châm chích, cảm giác bỏng Giống cách hồi

Hai bên
Có thể tăng hay giảm Bất thường

Vẫn có thể
Ngồi xuống hay chồm ra phía trước
≤ 30 phút

SV ban đầu thường hay lo âu về cách dùng chữ không được chuẩn, nhưng điều này sẽ học dần qua thời gian khi nghe nhiều lần trình bệnh. Với sự giúp đỡ của giảng viên, bạn sẽ học cách sử dụng các thuật ngữ thành thạo hơn.

Nguồn: KỸ NĂNG TRÌNH BỆNH cho sinh viên y khoa; Người dịch: Nguyễn Đình Vân VietMD Publishing, 2020