CHỮA CHỨNG THI QUYẾT

09/03/2021

ĐIỀU 145. CHỮA CHỨNG THI QUYẾT

Trước hồi tạm chiếm, tôi xuống thăm một anh bạn ở Quảng Yên nay là Quảng Ninh - B.T). Sau bữa cơm chiều, bỗng ông bạn tôi tỏ ra vẻ trịnh trọng nói với tôi: "Tôi có một việc rất cần, muốn nhờ Bác giúp, lại nghĩ Bác mới đi đường xa tới, e bác nhọc mệt không dám phiền. Nhưng nghĩ đi nghĩ lại mãi, việc này chỉ có Bác họa may mới giúp được, vả nhân mệnh chí trọng, chắc Bác cũng không nỡ vì ngại phiền mà từ chối". Tôi nghe ông bạn tôi nói, rất đỗi ngạc nhiên, không biết việc gì mà ông ta phải nói rào đầu rào đuôi một cách trịnh trọng như vậy? Tôi liền ngắt lời hỏi lại: việc gì mà bác phải nhờ đến tôi thế? Chắc Bác cũng đã hiểu tôi, tôi chỉ biết có một việc làm thuốc, ngoài ra đều “thượng hạng vô dụng”. Nếu bảo tôi giúp về việc thuốc thì có khi nào đã là thầy thuốc, gặp bệnh mà lại ngại phiền bao giờ. Vậy thì là việc gì bác cứ nói rõ ngay, hà tất còn phải "khái thừa, chuyển, hợp" theo điệu làm thơ mãi thế (Vì ông bạn tôi rất sính ngâm vịnh, nên tôi nói đùa như vậy). Tôi nói dứt lời, ông bạn tôi gật gù nói: "Vâng, tôi rất hiểu Bác, nên việc của tôi nhờ Bác hôm nay cũng không ngoài vấn đề thuốc. Nguyên tôi có người em dâu họ ở bên làng Hưng Trì, cách đây chỉ hơn một cây số. Năm nay thím nó mới ngoài 30 tuổi, thể chất vốn yếu, đã có lần bị băng huyết. Lần này thấy trong bụng không yên, đến bệnh viện chẩn trị, bệnh viện cho thuốc tẩy mang về uống; vừa uống khỏi miệng tức thời ngã ngất, bất tỉnh nhân sự. Bấy giờ vào khoảng 12 giờ rưỡi. Mãi đến giờ là đã 5, 6 tiếng đồng hồ rồi, mà vẫn cứ nằm trơ như cây gỗ. Lúc bác xuống chơi, cháu nó đi gọi tôi, tôi vào rờ tay vào chỗ mỏ ác, hình như vẫn hơi có phập phồng. Tôi trở ra bảo chú nó không được liệm vội, chờ tôi, tối đến sẽ hay. Vừa rồi, tôi thấy cháu nó về nói nhỏ: vẫn cứ nằm trơ như trước. Chú nó giục tôi đến để cho liệm. Riêng tôi thì tôi còn nghi về cái chỗ hơi phập phồng ở mỏ ác, có lẽ chưa chết thật chăng? Nhưng nếu chưa chết thật mà không có người chữa thì kết quả cũng vẫn là chết thật. May sao được dịp Bác đến chơi, tôi lấy làm mừng thầm ngay từ lúc được tin Bác đến." Tôi đợi ông bạn tôi nói hết lời, vội lấy ngay áo, vừa mặc áo vừa nói: "Gớm! Bác gan thật, bệnh tình đến thế mà mãi đến giờ mới nói. lại còn cứ vẽ rồng vẽ rắn sốt cả ruột! Thôi, đi ngay thôi.”

Khi tới nơi, tôi thấy bệnh nhân nằm thẳng trong màn, mình phủ chiếc chăn đơn, mặt đã đắp giấy. Tôi rờ tay vào mình, thấy tuy mát nhưng không giá lạnh, để tay vào mỏ ác, quả nhiên vẫn có hơi phập phồng; để bông lên mũi, trông tinh, những sợi bông nhỏ như có hơi lay động; để hẳn tay lên đầu mũi và sống mũi cũng chỉ mát mà không giá lạnh. Tôi liền chẩn vào Thốn khẩu phảng phất hình như luồng mạch cũng có động. Tôi nghĩ: đó chính là cái chứng triệu: tâm thể hãy còn nở bóp, luồng mạch chưa đến tuyệt hẳn.,. Có lẽ đây là cái hiện tượng "Thi quyết" như Quắc Thái tử chăng? Đương lúc trù trừ ngẫm nghĩ chưa quyết, ông bạn tôi cố nài thanh đơn. Tôi liền kê bài Sâm Phụ thang: Sâm đại quang 3đ.c, Sinh phụ 1,5đ.c sắc lấy nước đặc, múc vào thìa nhỏ, vạch môi đổ cho uống, tuy không nghe tiếng nuốt, nhưng trong khoảng 5, 6 phút, đổ vào được tới lưng chén tống, không tràn ra một chút nào. Đêm hôm đó, tôi và ông bạn tôi đành phải trú ở đó, đồng thời báo ngầm ông bạn nói với người nhà phải hết sức bình tĩnh, có chuyện trò, tổ tôm, thì xuống nhà ngang, và cũng đừng đóng gỗ, mổ lợn vội. Nhất là con cháu, cấm không ai được sùi sụt. Chà! Mệnh lệnh của tôi lúc ấy sao mà uy linh thế. Ai nấy đều nghe răm ráp. Sau 2 tiếng đồng hồ (chừng 12 giờ đêm), tôi xem lại dưới ánh đèn đất sáng choang, thấy 2 mắt bệnh nhân đã có vẻ muốn mở; rờ vào chỗ mỏ ác, thấy nóng hơn trước và phập phồng rõ rệt hơn; chẩn ở Thốn khẩu, luồng mạch tuy rất vi nhược, nhưng cũng đã rõ ràng. Tôi gật đầu, nói lẩm bẩm: "Có sinh cơ rồi!". Liền đó, tôi muốn nhấc hẳn tay lên để xem đã có cử động được chút nào chưa, thấy bệnh nhân hình như muốn rờ tay lên đầu. Tôi chợt nghĩ ra liền hỏi người nhà: lúc bệnh nhân chưa ngất, có chứng nhức đầu không? Người nhà nói: nhức đầu nhiều lắm. Tôi liền nhớ tới trong Thương hàn luận có câu: "Đau đầu đến nỗi muốn ngất đi, Ngô thù du thang chủ về bệnh ấy". Lại nghĩ: bệnh nhân trước đã bị băng huyết, lần này lại bị thuốc tẩy, khí huyết không còn đủ lực lượng dẫn lên đỉnh đầu, cần phải dùng phương pháp ôn thông, cho khí huyết có thể đi khắp được. Âu là cứ tuân theo Trọng thánh, dùng bài Ngô thù du thang: Ngô thù 3đ.c, Sâm 1,5đ.c, gừng sống 3đ.c, Đại táo 4 quả. Sắc lấy nước đặc, đổ cho uống làm 4 lần, cách 2 giờ uống một lần. Tới 10 giờ ngày hôm sau, bệnh nhân sống lại hẳn, tỉnh táo, đã nói thành câu, chỉ hơi bợt bạt. Tôi vẫn dùng bài trên nhưng Ngô thù giảm bớt 1,5đ.c, Sâm tăng lên 3đ.c Sang tới ngày thứ 3, tôi đổi dùng các bài Đương quy nội bổ Kiến trung thang, Chích cam thảo thang v.v... Hết một tuần lễ, bệnh nhân hoàn toàn bình phục. Ông bạn tôi và ông em họ, tỏ lời cảm ơn. Tôi cười nói: "Tôi làm nên trò trống gì mà cảm ơn! Xin hai bác chỉ nên cảm ơn ông Trọng Cảnh thôi!"

Nguồn trích: CHƯƠNG IX: KINH NGHIỆM LÂM SÀNG - TỬ SIÊU Y THOẠI KINH NGHIỆM ĐIỀU TRỊ VÀ HỌC TẬP LÀM THUỐC, NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI HÀ NỘI – 1990