KINH NGHIỆM CHỮA DI NIỆU

12/03/2021

ĐIỀU 150. KINH NGHIỆM CHỮA DI NIỆU

Biện chứng luận trị, tùy bệnh sử phương là một nguyên tắc trị liệu đặc sắc của Đông y. Làm Đông y mà không nắm vững được nguyên tắc đó, sẽ đi đến tình trạng nhắm mất dùng bừa các phương thuốc kinh nghiệm, không còn biết gia giảm và quân thần tá sứ là gì. Mấy y án chữa bệnh di niệu của Trương Thạch Ngoan dưới đây nói lên tầm quan trọng đó.

- Mẫn Thiếu Giang tuổi đã già, thể chất lại béo và khỏe vẫn đam phòng dục. Do đó bị một bệnh tới 30 năm, chữa vẫn không khỏi. Hễ khi nào gặp việc phải lo nghĩ, cáu giận hoặc uống ăn thất thường thì sinh ra chứng đi đái vặt luôn, mà lúc đái chỉ ra từng giọt, rất rít và buốt. Đến đêm đi nằm, vừa chợp mắt thì đái dầm lênh láng ngay. Khi thức dậy thì lại cứ đái rỏ giọt, rít và buốt như trước. Phàm các vị như Nhân sâm, Lộc nhung, Hà Sa đã uống rất nhiều, tuy không khỏi bệnh nhưng không hề chi; hễ uống đến Đan bì, Bạch truật thì bụng trướng vượt lên, đau không thể chịu. Trương nói: bệnh này tên là bào tý, do ăn nhiều vị cao lương, khiến nhiệt tích ở bộ phận trên; dâm dục quá độ, tinh bị thương ở bộ phận dưới; khí thấp nhiệt thừa hư kết tụ lại ở nội bào mà gây nên bệnh. Dùng bài Thận lịch thang cũng hơi có công hiệu. Nhưng xét cái nguyên nhân gây nên tình trạng không nằm yên được, hễ ngủ thì đái dầm là do can hư hỏa nhiễu, khiến cho hồn mộng không yên và mất các chức năng sơ tiết. Sở dĩ uống Mẫu đơn là một vị có tác dụng sơ tiết, mà phát trướng, là vì nó không chịu nổi cái tính "hương thoán” và làm kích động tới âm hỏa. Uống Bạch truật là một vị bổ tỳ mà cũng trướng, là vì nó không chịu nổi cái khí vị "trọng trọc” có thể làm cho khí thấp nhiệt úng trệ, Đến như uống Sâm, Nhung, Hà sa là các vị ôn bổ thì lại không hề chi, là vì "hư" nên chịu đựng được các loại "nhiệt", nhưng dù có chịu đựng được cũng không ích gì. Sau đó dùng bài Tang phiêu tiêu tán, đun cật (bầu dục lợn) để lấy nước luyện làm hoàn cho uống, đồng thời dặn phải kiêng kị phòng dục, uống hết một tễ, bệnh khỏi.

- Hoàng Nguyên Cát hơn 60 tuổi, bị mù, nuôi một người thiếp để giúp đỡ mọi việc. Được ít lâu phát sinh chứng đi đái rỏ giọt. Qua mùa Xuân, không may bị ngã, rồi thành mê man vãi đấi. Từ đó về sau, lại thêm chứng đái dầm, cứ cách một ngày hoặc 2, 3 ngày lại đái dầm một lần. Tới trung tuần tháng hai, bệnh lại càng nặng, ban ngày tức đái mà không đái được, cứ phải ngồi vào trong chậu nước nóng ngâm một lúc thì mới đái ra được đôi chút. Nhưng hễ nhắm mắt chợp ngủ là đái dầm ngay. Trương chẩn mạch có lúc Hư Đại, có lúc Tế Sác, mà quan bộ bên tả thì luôn luôn biểu hiện Huyền tượng. Đó là một chứng triệu Thận khí quá hư mà sắp đi đến tình trạng "hạ thoát”. Liền cho uống luôn 2 thang Địa hoàng ẩm tử. Chứng đái rỏ giọt hơi bớt, chứng đái dầm cũng thưa. Kế đó, cho uống Bát vị hoàn bỏ Đan bì, Trạch tả, gia Lộc nhung, Ngũ vị, Ba kích, Viễn chí. Uống hết một tễ, bệnh khỏi".

Xem 2 y án trên, tuy cùng là bệnh đái rỏ giọt, đái dầm, mà phương pháp điều trị lại riêng biệt. Đủ chứng tỏ biện chứng luận trị là một việc rất cần thiết- không thể thấy chữa một bệnh được khỏi, rồi dùng ngay phương thuốc đó để chữa bệnh sau, như một số người đã tưởng lầm.

Nguồn trích: CHƯƠNG IX: KINH NGHIỆM LÂM SÀNG - TỬ SIÊU Y THOẠI KINH NGHIỆM ĐIỀU TRỊ VÀ HỌC TẬP LÀM THUỐC, NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI HÀ NỘI – 1990