LẠI BÀN VỀ CHÂM CỨU

09/01/2021

ĐIỀU 81. LẠI BÀN VỀ CHÂM CỨU (I)

Từ năm 1960 đến nay (1964), khoa châm cứu ở nước ta phát triển khá rộng. Song khá tiếc chỉ có rộng mà không có sâu, nên ảnh hưởng tới giá trị của khoa châm cứu cũng không phải ít. Đó là một điểm đáng tiếc. Tôi thiết nghĩ, châm cứu tuy chỉ là một phương pháp ngoại trị, nhưng nếu không nắm vững được lý luận cơ bản của Đông y và không sử dụng được bát cương, bát pháp trong nguyên tắc trị liệu, cũng không sao thu được kết quả tốt. Nhất là vấn đề thủ thuật, lại càng phải rèn luyện tốn công phu, chứ không phải chỉ cầm châm, châm được đúng vào huyệt, rồi lay lay mấy cái, hoặc rút châm ra ngay, hoặc lưu châm mươi lăm phút, đã là đủ. Chủ yếu của thủ thuật là "bổ" với "tả”. Dùng thủ thuật, nếu không đúng, sẽ đưa đến tình trạng: đáng lẽ có bổ mà lại hóa ra tả, đáng lẽ tả mà lại hóa ra bổ, phạm vào lỗi "hư hư thực thực" chữa nhả hóa mù".

- Tôi thường thấy có người chữa cho một bệnh nhân bị chứng "mất ngủ" do Tâm hư thần không ổn định, châm huyệt Thần môn để định chí, an thần, đáng lẽ phải dùng thủ thuật bổ, đàng này lại tả, không những không thu được kết quả, bệnh tình lại thêm trầm trọng.

- Tôi lại thấy có người chữa một bệnh nhân bị chứng "thấp nhiệt úng trệ, Vị quản bị trướng....” đáng lẽ phải tả Túc Tam lý, đồng thời tả cả Hợp cốc để dồn bỏ các chất "đục" và nghịch khí xuống, thì Trung cung nới rộng, mà chứng trướng và khó chịu ở Vị quản sẽ tiêu...đằng này lại bổ cả Túc Tam lý và Hợp cốc, làm cho chứng bĩ trướng ngày càng nặng. Gặp những trường hợp như vậy, ta có nên trách khoa châm cứu là không công hiệu chăng?

ĐIỀU 82. LẠI BÀN VỀ CHÂM CỨU (II)

Về thủ thuật bổ tả của khoa châm cứu, căn cứ vào các sách cổ, như Châm cứu đại thành của Dương Kế Châu (bộ này tôi đã dịch từ năm 1958, sơ cảo lưu tại Viện Nghiên cứu Đông y) và Tiêu u phú, Thông huyền chỉ yếu phú, Hành châm chỉ yếu ca (những tài liệu này tôi đều đã dịch thành văn vần) v.v... có tới hơn 30 loại..Dưới đây tôi chọn ra 14 phép giản đơn để đồng nghiệm tham khảo.

A. Thủ thuật bổ:

1. Khinh (nhẹ): lúc tiến hành châm nhẹ nhàng, chỉ hơi thích kích. Dùng thủ thuật này, một mặt để cho bệnh nhân đỡ đau; mặt khác, chỉ hơi có phản ứng. Thích hợp với những bệnh nhân hư yếu.

2. Hoãn (chậm): tiến châm thong thả, rút châm thong thả
3. Đè (nhấc): Sau khi đã châm đúng huyệt, và đúng vời phân thốn đã ấn định, thỉnh thoảng

nhắc (rút) châm lên một chút (chừng 1 phân), lại ấn xuống như cũ.

4. Hô (hơi thở ra): Theo đúng lúc bệnh nhân thở hơi ra thì tiến châm vào, chờ lúc bệnh nhân hít hơi vào thì rút châm ra... Như vậy là bổ.

5. Thiền (nông): châm vào nông, chỉ 1 phân đến 2 phân là cùng. Đối với người gầy, người hư yếu và về 2 mùa Xuân Hạ... dùng phép này là bổ.

6. Tế (nhỏ): dùng loại châm nhỏ (tiểu hào châm) để châm vào xoay chuyển là bổ.

7. Tùy (theo): Lúc tiến châm, mũi châm xuôi theo đường kinh là bổ. Một cách khác khi đã châm đúng huyệt rồi, xoay chuyển mũi châm theo đường kinh là bổ. Thí dụ: châm 3 dương kinh thuộc thủ, dùng ngón tay cái đưa ra phía trước, ngón tay trỏ lùi về phía sau để xoay chậm, là bổ.

B. Thủ thuật tả:

1. Trọng (nặng tay): lúc tiến châm hơi mạnh, thích kích mạnh, do đó phản ứng cũng mạnh. Phép này thích hợp với bệnh nhân sức khỏe và bệnh thực.

2. Cấp (nhanh): tiến châm nhanh, rút châm nhanh, phép này thích hợp với loại bệnh cấp tính.

3. Sáp (cắm): sau khi tiến châm đã đúng với phân thổn ấn định, thì cứ cắm như vậy, không nhắc châm lên nữa.

4. Hấp (hít hơi vào): chờ lúc bệnh nhân hít hơi vào thì tiến châm, lại chờ lúc bệnh nhân thở hơi ra thì rút châm. Phương pháp châm theo "thở hít” này thích hợp với những huyệt ở lớp thịt nông mỏng, như huyệt Đầu duy v.v.

5. Thâm (sâu): tiến châm sâu, từ 3, 4 phân đến 6, 7 phân, có khi tới 1 tấc. Phép này thích hợp với những bệnh nhân béo mập và về hai mùa Thu, Đông... dùng phép này là tả.

6. Thô (châm lớn): Tiến mũi kim, đón ngược đường đi của kinh là tả. Một phép khác: sau khi đã châm đúng huyệt, xoay chuyển mũi châm ngược lại đường kinh để tả. Thí dụ: châm 3 kinh dương thuộc thủ, cho ngón tay cái lùi về phía sau ngón tay trỏ tiến lên phía trước để xoay châm là tả.

Các phép trên, có thể dùng cả 2, 3 phép một lúc cũng được, nhưng cần phải chú ý: đã dùng huyệt nào bổ thì chuyên bổ, huyệt nào tả thì chuyên tả, không nên vừa bổ vừa tả cùng một lúc, cùng một huyệt. Sau khi đã thông thạo được 14 phép trên, sẽ dần dần luyện tập thêm các thủ thuật khác như: Thiêu sơn hỏa, Thấu thiên lương, Thanh long bãi vĩ, Bạch hổ giao đầu v.v... lo gì không "rút châm bệnh khỏi”.

Nguồn trích: CHƯƠNG VI: KINH LẠC VÀ CHÂM CỨU - TỬ SIÊU Y THOẠI KINH NGHIỆM ĐIỀU TRỊ VÀ HỌC TẬP LÀM THUỐC, NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI HÀ NỘI – 1990