NHẬN THỨC VỀ CHỨNG KHÁI THẤU

26/03/2021

ĐIỀU 165. NHẬN THỨC VỀ CHỨNG KHÁI THẤU (I)

Phàm chứng khái thấu, thuộc về hỏa tới 7, 8 phần 10, thuộc về hàn cũng 5, 6 phần 10; thuộc về hư chỉ 1, 2 phần 10. Người xưa chữa khái thấu thông dụng bài Ma Hạnh Thạch cam thang. Người đời nay sợ Ma hoàng Thạch cao như thuốc độc. Gián hoặc có người cũng dùng, nhưng Ma hoàng chỉ dùng tới 4, 5 phân, Thạch cao cũng chỉ 1, 2 đ. c, bệnh nặng uống nhẹ, nên không chút công hiệu, tôi kinh nghiệm 40, 50 năm nay, chữa bệnh khái thấu có tới hàng ngàn. Người ta chỉ biết Ma hoàng phát hãn, mà không biết Ma hoàng cùng dùng với Tang bì, Huyền sâm, không bao giờ phát hãn. Người ta chỉ biết Thạch cao làm lạnh Vị mà không biết Thạch cao cũng dùng với Ý dĩ, Bán hạ không khi nào lạnh Vị. Đôi khi tôi gặp bệnh khái thấu nếu có hàn có hỏa, thì Ma hoàng ít nhất cũng phải dùng tới 1-3 đ. c, Thạch cao ít nhất cũng phải dùng tới 4-5 đ. c, bệnh khái thấu sẽ giảm ngay, mà không ra một giọt mồ hôi mà tân dịch sinh ra và uống ăn gấp bội. Nhân nghĩ: về bệnh khái thấu Nội kinh tuy có nói: "Năm tạng sáu phủ đều đủ làm cho sinh bệnh khái." Chẳng qua chỉ là phân tích rõ hình tượng bệnh khái của các tạng phủ, mà trọng tâm trọng điểm thì vẫn ở Phế. Phế chủ bì mao, bì mao là hợp của Phế. Bì mao cảm nhiễm phải tà khí, do đó mới sinh ra khái. Tà khí do bì mao mà vào lại phải theo bì mao mà ra, và chữa chứng khái, nếu không dùng Ma hoàng để tuyên thông tấu lý dồn tan Phế tà, thì bệnh khỏi sao được? Vị quản với Phế quản cùng ở phía dưới hầu (họng), thức ăn chứa đựng trong Vị, uất mà thành nhiệt; phong tà lọt vào Phế tạng, tụ ở đó thành bệnh tà; cái "thực tà" ở trong Vị, cùng với cái phong tà vô hình từ ngoài cảm nhiễm, cùng nhau kết hợp, Phế và Vị đều bị thương, chỉ có thể dồn cho nó đi ra, không nên dẫn cho nó lọt vào. Do đó, bài Ma Hạnh Thạch Cam thang mới có tác dụng sở trường về chữa chứng đó. Ma hoàng bài tiết Phế tà, Hạnh nhân dẹp yên Phế khí, Thạch cao thanh Vị nhiệt, Cam thảo hòa Vị khí, cùng hợp làm một bài, công hiệu rất chóng. Nếu người già ho lâu ngày, lúc ho lúc toát mồ hôi, đổi Ma hoàng làm Ma hoàng căn. Tôi chữa khỏi rất nhiều. Những người khái thấu lâu, hỏa nhiệt tất nặng, nên ở trong bài Ma Hạnh Thạch Cam thang gia thêm Huyền sâm, để thu liễm thứ hỏa "phù du", đồng thời khống chế Ma hoàng, không để cho làm ra mồ hôi. Nếu bệnh nhân "yết táo hầu khô”, nhận xét: nếu là do Tâm kinh có nhiệt, thì gia Sinh địa, Mạch môn; do Phế kinh có nhiệt, thì gia Chi tử, Bạch thược; do Tỳ kinh có nhiệt, thì gia Hoa phấn, Cát cánh; do Thận kinh có nhiệt, thì gia Hoàng Bá, Đơn bì; đờm giãi đặc dính là nhiệt đờm, gia Hoa phấn, Hoàng Cầm, Thổ bối; đờm giãi lạnh và trong là hàn đờm, gia Bán hạ, Bạch giới, Tô tử v.v... Chứng khái tôi nói trên, chỉ ở trong phạm vi do ngoại cảm, chủ yếu là nhiễm phải phong hàn, cùng những diễn biến hợp tình của nó. Còn như các chứng cửu khái, can khái, lao khái, hư khái mà trong đờm có lẫn huyết v.v... không được dùng bài Ma Hạnh Thạch Cam thang.

ĐIỀU 166. NHẬN THỨC VỀ KHÁI THẤU (II)

Ông Nguyễn Đình quán làng Tân Phong, Quảng Oai, Sơn Tây, ngoài 60 tuổi, vì con chết, kêu khóc nhiều đến nỗi táng khí, phát sinh chứng khái thấu khí suyễn. Các lương y gần đó, nhận lầm là hàn, dùng các vị Ma hoàng, Khương hoạt v.v... để phát tán, không khỏi; lại dùng Tô tử, Hậu phác để giáng khí, do đó, Phế khí đã bị thương lại bị thương thêm; Tân dịch do biểu dược làm cho tiêu hao. Chỉ trong vòng một tháng mà trong miệng khô ráo như lau, đại trường cũng tùy theo khái mà thoát ra (tức là lòi rom), dùng khá nhiều thuốc mà cũng không co lên được. Khi mời tôi tới chẩn, thấy mạch ở 6 bộ đều Tật, nhất là Phế bộ. Tôi nói: đây chỉ là cái hiện tượng Phế bị khô ráo quá, dễ chữa thôi. Một lương y ở gần đấy nghe tin tôi đến chữa, cũng đến chào tôi và xem tôi chẩn trị. Hỏi tôi: mấy ngày gần đây, đại trường càng ngày thoát ra nhiều không cách nào làm cho co lên được, đó là vì sao? Tôi đáp: đó là do bệnh Phế không khỏi, mà đi xuống Đại trường. Ông này, vì con chết, khóc quá thương đến khí, các lương y trước dùng các vị giáng khí, hóa khí để chữa, làm cho Phế khí lại càng thương thêm, nên mới phát hiện chứng trạng như vậy. Nên biết rằng: Phế ở trong con người là một kiều tạng, giữ gìn hết sức, còn e hao tổn, lại có thể công phạt liều sao được, Phế không thể chịu đựng được khô, nên mới đi xuống Đại trường. Đó là nguyên nhân của chứng thoát giang. Các chất tân dịch ở trong thân thể, bị dồn ra thành mồ hôi, vì phát hãn quá nhiều, kiệt hết tân dịch nên trong miệng mới khô ráo như lau. Bây giờ muốn chữa bệnh này, chỉ có một phương pháp là "sinh tân bảo Phế”. Tôi liền kê đơn: Mạch đông (bỏ ruột, sao) 8 đ. c, Thiên đông (bỏ ruột, sao) 8đ.c, dùng 2 vị đó chủ yếu là cho sinh tân được nhanh chóng, Sinh địa 5đ.c, Bạch thược 5đ.c, dùng 2 vị đó chủ yếu là làm cho thấm nhuần "hóa nguyên" để dẹp yên Can nghịch; lại dùng Hoàng cầm 3đ.c, để thanh Phế nhiệt; Thăng ma 1đ.c để thăng Phế khí; Cam thảo 2đ.c, để điều hòa Trung châu, vì ông ta tuổi đã già nên dùng Sa sâm 1 lạng (không có Sa sâm dùng Sâm bố chính 3 lạng) để bổ khí. Uống hết một thang, nước miếng đã thừa, hết thang thứ hai khỏi ho; thang thứ ba, vị Thăng ma trước 1đ.c, giờ thêm lên 1,5đ.c, Uống hết, chứng thoát giang cũng khỏi hẳn.

Nguồn trích: CHƯƠNG IX: KINH NGHIỆM LÂM SÀNG - TỬ SIÊU Y THOẠI KINH NGHIỆM ĐIỀU TRỊ VÀ HỌC TẬP LÀM THUỐC, NHÀ XUẤT BẢN KHOA HỌC XÃ HỘI HÀ NỘI – 1990